Dlaczego Irlandia jest nazywana "Zieloną Wyspą" - historia obchodów dnia Świętego Patryka

Przepełnione zielenią parady uliczne, przebrani na zielono uczestnicy zabaw, jedzenie i napoje barwione na zielono, zielone gadżety w postaci koniczyny, celtyckich elfów i wróżek, no i zielona postać małego krasnala Leprechuna - z tym wszystkim kojarzy nam się najsłynniejsze święto rodem z Irlandii -  Dzień Świętego Patryka. 

Ale skąd właściwie wziął się ten zielony fenomen? Dlaczego Irlandia jest nazywana zieloną czy szmaragdową wyspą? I co z tym wszystkim mają wspólnego Święty Patryk, Mojżesz i... Brytyjczycy?

St. Patrick's Day - Dzień Świętego Patryka - to celebrowane rokrocznie 17 marca święto, którego chrześcijańskie korzenie połączone z mitami i zabobonami stworzyły najważniejsze obchody kultury irlandzkiej.

Święty Patryk urodził się w IV wieku jako Maewyn Succat w Brytanii za panowania Cesarstwa Rzymskiego. W wieku 16 lat został pojmany do niewolni i wysłany do pracy na irlandzkiej wsi jako pasterz. Pewnego dnia podczas wypasu zniewolony usłyszał głos Boga, który kazał mu biec na wybrzeże, gdzie czekający statek miał zabrać go do domu.

Po powrocie, cud jaki dotknął Maewyna sprawił, że poczuł powołanie na księdza, przybrał imię Patricius, co z łaciny oznacza "postać ojca" i już nie jako niewolnik, lecz jako misjonarz wrócił do Irlandii, gdzie dzięki swym naukom chrześcijańskim przyczynił się do nawracania celtyckich mieszkańców Zielonej Wyspy. "

St Patrick's Day jest obchodzony w dzień rzekomej śmierci patrona Irlandii - 17 marca. 

Nieodzownym elementem Świętego Patryka była koniczyna, którą dumnie dzierżył w ręku podczas głoszenia praw bożych. Jej trzy liście symbolizowały Trójcę Świętą. Z biegiem lat zwykła trzylistna koniczyna została zastąpiona w legendach czterolistną. Czterem liściom tej rzadko spotykanej roślinie, według celtyckich wierzeń, przypisywano cztery cnoty: szczęścia, nadziei, miłości i wiary. Czterolistna koniczyna przyczyniła się do postrzegania patrona Irlandii, jako osoby, która przybyła by nieść na Wyspie szczęście i dobrą nowinę.

Shamrocks - trzylistne koniczny, które występują wyłącznie w zielonej barwie.

Clovers - zarówno trzy, cztero jak i wielolistne koniczyny, które mogą przybierać barwy zieleni, fioletu i bieli.

Święty Patryk nie tylko przyczynił się do nadania symbolu koniczyny irlandzkiej wyspie, ale także do postrzegania jej jako Zielonej Wyspy. Irlandia nazwywana jest dziś często jako wyspa zielona lub szmaragdowa Emerald Isle, jednak nie jej piękne połacie traw i roślinności bujnie rosnącej w oceanicznym wyspiarskim klimacie sprawiły, że tak ją nazywamy.

W dawnych czasach z dniem Św. Patryka utożsamiany był kolor niebieski, kolor ten widniał także na starych irlandzkich flagach. 

I choć zielony kolor występował już wcześniej na niektórych flagach - np. fladze Irladzkiej Konfederacji Katolickiej z XVII wieku, na której widniał symbol zielonej harfy - nie był on jeszcze powązany tak silnie narodowościowo jak w latach późniejszych.

W 1798 roku doszło do powstania irlandzkiego. Bunty przeciw Brytyjczykom spowodowały, że koloru niebieskiego w symbolice irlandzkiej zaprzestano, gdyż kojarzono go z dworem królewskim i flagą brytyjską (powstałą w 1801 roku zjednoczeną flagą Union Jack). Kolor niebieski nadał sobie także brytyjsko-irlandzki zakon rycerski imieniem Świętego Patryka w 1783 roku. Zjednoczenie Irlandzkie, aby odciąć się od powiązań z Brytyjczykami, przyjęło więc zieleń za kolor narodowy .

Niebieski zastąpiono bliższym historii Irlandii kolorem zielonym. Tak właśnie od końca XVIII wieku podczas obchodów dnia patrona Wyspy nad niebieskim coraz większą przewagą cieszył się kolor słynnej koniczyny. 

Sam obraz zielonej koniczyny stał się symbolem irlandzkiego nacjonalizmu. W XVII wieku Anglicy zaczęli przejmować ziemię irlandzką, anglicyzować społeczneństwo i ustanawiać prawa zakazujące praktykowania katolicyzmu. Wielu Irlandczyków zaczęło nosić zieloną koniczynę jako symbol buntu i niezadowolenia z angielskich rządów.

Na obecnej fladze Irlandii widnieją barwy pomarańczowy, biały i zielony. Pomarańcz reprezentuje irlandzkich protestantów, zieleń - katolików, natomiast biel w środku symbolizuje pokój pomiędzy nimi.

Kolor pomarańczowy nie jest jednak mile widziany na obchodach dnia Św. Patryka, gdyż symbolizuje protestanckich zdrajców, którzy faworyzowali z Anglikami.

Zielony kolor występował też w wielu innych irlandzkich przypowieściach i legendach m.in w jedenastowiecznej księdze Lebor Gabala Érenn. Jedna z nich opowiada o bohaterze o imieniu Gaidel Glas, praojcu Galów i twórcy języka goidelckiego, w tym gaelickiego (narodowego języka w Irlandii). Gaidel był potomkiem jednego z 72 wodzów, którzy zbudowali wieżę Babel. Po biblijnym wymieszaniu się języków Gaidel i jego lud wędrowali przez setki lat aż osiedli na Półwyspie Iberyjskim i Wyspach Irlandzkich. 

Anegdota z Lebor Gabala Érenn mówi, jak Gaidel został wyleczony z ukąszenia węża przez Mojżesza, który po przyłożeniu laski do jego rany sprawił, że skóra poszkodowanego zmieniła kolor na zielony, a wokół rany wytworzył się zielony pierścień. Cud ten sprawił, że potomkowie jego zostali nazwani Ludem Zielonych. 

W przypowieści o wężach również pojawia się nawiązanie do Świętego Patryka, który stojąc na szczycie wzgórza (obecnie nazywa się ono Croagh Patrick), podobnie jak Mojżesz za pomocą drewnianej laski wygnał wszystkie węże z Irlandii. W rzeczywistości Wyspy Irladzkie nigdy nie były zamieszkiwane przez populacje węży. „Wygnanie węży” było tak naprawdę metaforą wykorzenienia pogańskiej ideologii z Irlandii i triumfu chrześcijaństwa.

Co ciekawe, huczne celebrowanie dnia Świętego Patryka z wielkimi paradami ulicznymi i barwieniem wszystkiego na zielono nie pochodzi z samej Irlandii, lecz z USA.

Choć samo świętowanie St. Patrick's Day jest praktykowane w Irlandii od niemal 1000 lat, to dopiero w 1631 roku Kościół uznał Patryka za patrona Irlandii i nadał mu miano świętego. 17 marca w Irlandii był obchodzony w duchu religijnym, z nabożeństwami i zniesieniem wielkopostnego zakazu spożywania mięsa. Ludzie ucztowali przy tańcach i tradycyjnym daniu - wołowinie z kapustą (poźniej wśród irlandzkich emigrantów w USA zastąpiona tańszą wieprzowiną).

Napływ olbrzymiej liczby irlandzkich emigrantów do Ameryki Północnej w XVII i XVIII wieku spowodowany głównie biedą, prześladowaniami religijnymi i narodowościowymi czy późniejszym Wielkim Głodem Ziemniaczanym z 1845 roku spowodował rozkwit patriotyzmu wśród amerykańskiej diaspory, powodując powstanie tak zwanych stowarzyszeń „irlandzkiej pomocy” m.in. Friendly Sons of Saint Patrick czy Hibernian Society. Każda z grup upamiętniała narodowe święto poprzez organizowanie coroczne parad ulicznych z muzyką i dudami.

W 1848 roku w Nowym Yorku kilka takich stowarzyszeń postanowiło zjednoczyć swoje parady, tworząc jedną wielką nowojorską paradę z okazji Dnia Świętego Patryka. Dziś ta parada jest uznawana za najstarszą paradę z okazji tego święta na świecie i największą w Stanach Zjednoczonych, w której uczestniczy ponad 150 000 osób. Oprócz Nowego Yorku Dzień Świętego Patryka celebruje ponad 100 amerykańskich miast w tym Boston, Chicago, Filadelfia.

Jednym z najpopularniejszych wydarzeń amerykańskich obchodów 17 marca jest  barwienie rzeki Chicago na zielono. Praktyka ta rozpoczęła się w 1962 roku, kiedy miejscy pracownicy kontroli zanieczyszczeń używali barwników do śledzenia nielegalnych zrzutów ścieków i zdali sobie sprawę, że zielony, naturalny barwnik może zapewnić wyjątkowe widowisko.  

Imprezy uliczne z okazji dnia Świętego Patryka rozprzestrzeniły się do wszystkich krajów, w których celebrowane jest to święto - głównie anglosaskich. Amerykańską modę przyjęto w Irlandii dopiero w 1995 roku, kiedy rząd rozpoczął kampanię mającą na celu wykorzystanie zainteresowania popularnego święta do napędzania turystyki i zaprezentowania Irlandii i jej kultury gościom z całego świata.

Wielu uczestników dzisiejszych obchodów Dnia Świętego Patryka zakłada zieloną część garderoby po to, by ustrzec się przed sprytnym Leprechunem. Według legendy każdemu, komu uda się złapać tego celtyckiego krasnala jest obiecany garniec złota, który niziołek ukrywa po drugiej stronie tęczy. Jednak zabawa w Leprechuna podczas amerykańskich obchodów polega na zupełnie czymś innym - każdy, kto zapomni założyć na sobie coś zielonego zostanie uszczypnięty przez złośliwego krasnala (czyli innego uczestnika zabawy).

Dziś St Patrick's Day jest obchodzy głównie jako święto kulturowe. Dzięki zaadaptowaniu amerykańskiego stylu obchodów w Irlandii z biegiem lat zaczął zanikać narodowościowy i religijny wymiar tego święta, a zastąpił je duch dobrej zabawy, radości, międzynarodowej gościnności i pokoju z... patriotyczną dumą w zielonym sercu każdego Irlandczyka.

W oparciu o:

https://time.com/4261456/st-patrick-day-2016-history-real-saint/

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Saint_Patrick%27s_Day

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Go%C3%ADdel_Glas

https://www.irishfamilyhistorycentre.com/article/the-difference-between-irish-shamrocks-and-four-leaf-clovers/

https://www.rd.com/article/wear-green-st-patricks-day/

https://www.google.com/amp/s/www.history.com/.amp/topics/st-patricks-day/history-of-st-patricks-day

https://www.google.com/amp/s/www.history.com/.amp/topics/st-patricks-day/st-patricks-day-symbols-and-traditions