Czym jest brytyjskie zjawisko pogodowe "Indian Summer"

Czasami, oglądając w brytyjskiej telewizji prognozę pogody, możemy usłyszeć, że zbliża się Indian Summer. Nawet, jeśli domyślamy się, co to wyrażenie oznacza, warto zapoznać się z tym terminem głębiej; zwłaszcza, że większość z nas, szukając jego odpowiednika w polskim znaczeniu, natrafia na zupełnie inne pojęcie. Czym jest to zjawisko? Kiedy występuje? I jak rozumieć je w języku polskim?

Indian summer - powszechnie błędnie interpretowane jako indyjskie lato - to zjawisko pogodowe, które oznacza lato indiańskie. Jednak nie tylko sama nazwa wprowadza nas w błąd, lecz również czas i miejsce występowania tego zjawiska, a także jego polski odpowiednik.

Termin Indian Summer jest stosowany przez meteorologów w Wielkiej Brytanii do określenia ciepłej i suchej pogody, która nietypowo pojawia się w późnojesiennych miesiącach; zwykle zaczyna w październiku i trwa aż do grudnia. Od października, gdy średnia temperatura na Wyspach oscyluje pomiędzy 10-12 stopni i zniża się w kolejnych, Indian Summer przynosi anomalie rzędu 20 stopni, a nawet, tak jak miało to miejsce 1 października 2011 roku - rekordowe 29,9 stopni!

Angielski termin "Indian" może odnosić się zarówno do określenia czegoś indiańskiego jak i indyjskiego, dlatego wielu mylnie doszukuje się w wyrażeniu "Indian Summer" czasów brytyjskiej kolonizacji w Indiach.

Pochodzenie terminu Indiańskie Lato wywodzi się z Ameryki Północnej. Jego historia nie jest do końca poznana, lecz najwięcej poszlak wskazuje na koniec XVIII wieku, kiedy europejscy osiedleńcy zaczęli używać go w odniesieniu do zwyczajów rodzimych Indian, którzy w okresie późnojesiennej korzystnej pogody wykorzystywali ostatnie ciepłe dni, by wypalać prerie, uzupełnić zapasy żywności, chrustu i upolowanej zwierzyny.

Pierwsza wzmianka o indiańskim lecie została zanotowana w 1778 roku przez St Johna de Crevecoeura, francusko-amerykańskiego rolnika z hrabstwa Orange, który, obserwując zwyczaje Indian, napisał:

"Czasami po deszczu następuje okres spokoju i ciepła, który nazywa się indiańskim latem; jego cechy to spokojna atmosfera i ogólne zadymienie."

Z czasem zjawisko kulturowe zmieniło swe znaczenie na zjawisko meteorologiczne. Indiańskie Lato przestało oznaczać polujących, rodzimych mieszkańców Ameryki Północnej, a zaczęło odnosić się już tylko i wyłącznie do czasu, kiedy to wydarzenie następowało, czyli do anomalii ciepłych, suchych późnojesiennych dni. 

Niektórzy Brytyjczycy twierdzą, że o prawdziwym indiańskim lecie możemy mówić dopiero po okresie pierwszych przymrozków.

Jeszcze w pierwszej połowie XX wieku w Wielkiej Brytanii terminu Indian Summer używano w odniesieniu do pogody występującej tylko i wyłącznie na kontynencie amerykańskim. Na Wyspach ciepłe jesienne pory nazywano od dni, na które one akurat przypadały np. latem All Hallown - latem Wszystkich Świętych - nazywano ładną pogodę, która pojawiała się w okolicach 1 listopada lub St.Martin Summer - latem Świętego Marcina, 11 listopada.

Na zdjęciu poniżej;

Fragment gazety Manchester Guardian, 14 październik 1948

Większość źródeł tłumaczy angielskie wyrażenie Indian Summer na polskie Babie Lato lub Złotą Jesień. 

Terminy te oznaczają mniej więcej to samo - ciepłą, suchą, słoneczną jesienną pogodę. Jednak ze względu na słaby morski i kontynentalny klimat Polski (w przeciwieństwie do wybitnie morskiego klimatu Wysp Brytyjskich), Złota Jesień występuje wcześniej niż Indiańskie Lato - zaczyna się w drugiej połowie września i kończy się pod koniec października.

"Wrzesień jeszcze w słońcu chodzi, babie lato już się rodzi”

"Na Świętego Szymona (28 października) babie lato kona”.

Babie Lato nie jest też aż tak wyraźną anomalią pogodową jaką jest Lato Indiańskie. Na jego kształtowanie się ma wpływ konkretne, powtarzalne się zjawisko - słabnący w tym okresie Wyż Południowoazjatycki (czasem Wschodnioeuropejski), kiedy to nagrzany ocean "uspokaja się" niosąc ciepło na tereny Europy środkowo-wschodniej i południowej Azji (mogło to również zaważyć na błędnej interpretacji babiego lata, jako nie indiańskie, a indyjskie lato).

O ile Złota Jesień jest pojęciem zbliżonym, to już tłumaczenie tego sformułowania na Babie Lato może wprowadzać w błąd, gdy nie wiemy, czy mamy do czynienia ze zjawiskiem meteorologicznym czy biologicznym. 

Gdy mówimy o babim lecie w sensie przyrodniczym, mamy na myśli charakterystyczne dla tej pory roku unoszące się pajęcze nici, na których, dzięki sile ciepłych mas powietrza, drobne pająki są w stanie przemieszczać się na spore odległości.

To jesienne zjawisko jest nazywane w języku angielskim Ballooning - dosłownie lot balonem, gdyż dzięki tym samym ciepłym masom powietrza zarówno balony jak i pająki są w stanie unosić się bez pomocy wiatru.

Brytyjski, wybitnie morski klimat różni się od słabego morskiego i kontynentalnego klimatu polskiego, dlatego też różnice w zakresie rocznych temperatur są dużo mniejsze w przypadku Wielkiej Brytanii, gdzie klimat jest łagodniejszy. Oznacza to, że na Wyspach nie doświadczymy tak silnie zmian w poszczególnych porach roku. Nie wyróżniamy też okresów przejściowych tj. przedzimie, polecie czy przedwiośnie. Kolorowe, spadające liście skąpane w jesiennym słońcu są zjawiskiem oczywistym dla części globu w jakiej leżą i Wyspy Brytyjskie i Polska. Jednak to właśnie klimat sprawia, że na Wyspach Brytyjskich nie występują aż tak wyraźne przejścia z upalnego lata na złotą jesień i jesienną szarugę zmieniającą się w mroźną, śnieżną zimę. Najbardziej skrajnym miejscem są szkockie Szetlandy, gdzie średnie temperatury przez cały rok oscylują pomiędzy 5 -12 stopni.

Nawet metafory Indiańskiego Lata i Złotej Jesieni mogą być ze sobą zbieżne. W odniesieniu do starości złotą jesienią życia nazywamy okres, w którym doznajemy spokojnego, dostatniego okresu wieku emerytalnego. Indiańskie Lato w znaczeniu metaforycznym może odnosić się nie tylko do błogości u schyłku życia, ale też do czasu, gdy w dojrzałym już wieku doznajemy nagłego, chwilowego lub złudnego poczucia siły, nadziei, młodości. Metafora indiańskiego lata jest często przytaczana w anglojęzycznej literaturze w odniesieniu do schyłku czegoś co już przemija, ostatnich chwil świetności, szczęścia i dobrobytu.

Gdy pewnego dnia późnojesienne ciepłe masy powietrza przepędzą z brytyjskiego nieba szare chmury, słońce przyświeci trochę mocnej i ustanie zimny wiatr zapewne powiemy, że wróciła złota jesień. Zastanówmy się wtedy, czy to aby nie indiańskie lato zawitało na Wyspy.

W oparciu o:

https://weather-and-climate.com/average-monthly-Rainfall-Temperature-Sunshine,London,United-Kingdom

https://www.google.com/amp/s/amp.theguardian.com/uk/2011/oct/02/indian-summer-brings-out-crowds

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Indian_summer

https://www.countryliving.com/uk/news/a37496383/indian-summer/

https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Babie_lato_(meteorologia)#:~:text=Babie%20lato%2C%20z%C5%82ota%20polska%20jesie%C5%84,czasie%20utrzymywania%20si%C4%99%20uk%C5%82adu%20wy%C5%BCowego.