Dependencje Korony Brytyjskiej - czym są i dlaczego są zależne od Zjednoczonego Królestwa 

Z cyklu: Z Geograficznego Punktu Widzenia

Crown Dependencies - Dependencje Korony - to rozsiane wokół Wielkiej Brytanii trzy obszary, których status nie jest do końca zrozumiały dla większości ludzi. 

Nie są suwerennymi państwami, ale nie należą też do Wielkiej Brytanii ani Francji - czyli do kogo? Skoro nie należą do Wielkiej Brytanii, dlaczego ich mieszkańców nazywamy Brytyjczykami? Skoro Wielka Brytania ich nie posiada, do czego jest im potrzebna? A może to one są potrzebne Wielkiej Brytanii?

Dependencje Korony Brytyjskiej - czym są

Crown Dependencies - czyli Dependencje Korony - to trzy brytyjskue terytoria zależne usytuowane na Wyspach Brytyjskich, należą do nich: Wyspa Man i dwie Wyspy Normandzkie wraz z otaczającymi je mniejszymi wysepkami - Bailiwick of Guernsey i Bailiwick of Jersey.

Dependencje nie są suwerennymi państwami, a więc nie są niezależne. Nie należą do Zjednoczonego Królestwa i nie były nigdy jego koloniami. Określamy je mianem jednostek samorządowych, nad którymi Korona sprawuje określone obowiązki. Głową Dependencji jest Korona Brytyjska - czyli Król Karol III. 

Dependencje Korony nie są własnością żadnego państwa, nawet Zjednoczonego Królestwa, nie są też własnością żadnej osoby prywatnej ani spółki. Należą do Korony Brytyjskiej, czyli do króla - lecz nie są jego majątkiem prywatnym, a własnością monarchii jako instytucji. Oznacza to, że w przypadku np. abdykacji obecnego monarchy, Dependencje nie pozostaną w jego prywatnym kapitale, a przejdą w posiadanie następcy jego tronu.

Dependencje posiadają własny parlament i można porównać ich status z funkcjonowaniem Anglii, Walii, Szkocji i Irlandii Północnej, gdyby nie fakt, że w przeciwieństwie do nich, Dependencje nie są reprezentowane w brytyjskim parlamencie. Posiadają własne rządy, sądownictwo, prawodawstwo, administracje oraz politykę fiskalną. Praktycznie wszystko to, co posiada każde niezależne państwo.

Jednakże, nie prowadzą własnej polityki zagranicznej i nie posiadają sił zbrojnych, przez co, za ich bezpieczeństwo odpowiada Wielka Brytania. Dependencje Korony wnoszą coroczne składki (Man) i darowizny (Jersey i Guernsey) dla Wielkiej Brytanii na rzecz obrony i usług, jakie w ich imieniu na arenie międzynarodowej reprezentuje Zjednoczone Królestwo.

Ponieważ Dependencje Korony nie są zależne od Zjednoczonego Królestwa, Wielka Brytania nie może ustawiać prawa ani zawierać żadnych traktatów w ich imieniu bez ich zgody.

Dependencje Korony nie są uznawane na arenie międzynarodowej jako niezależne państwa, w związku z czym, nie mogą samodzielnie zawierać umów międzypaństwowych; Wielka Brytania zawiera je w ich imieniu np. te dotyczące obszaru celnego z Unią Europejską. Brytyjski Parlament stanowi prawo dla Dependencji w zakresie obrony, narodowości, obywatelstwa czy ekstradycji. 

Mieszkańcy tych trzech wysp posiadają więc paszport brytyjski i mogą nazywać siebie Brytyjczykami.

Jeżeli jakiś obcokrajowiec chciałby zamieszkać i pracować na którejś z wysp należącej do Dependencji Korony musi złożyć wniosek o wizę do danej Dependencji; nie składa jej do Wielkiej Brytanii. Jednak, aby takie pozwolenie zostało wydane, owa Dependencja wysyła zgłoszenie do Wielkiej Brytanii i dopiero tam jest ono rozpatrywane. To Wielka Brytania przyznaje dokument osobie zainteresowanej, jednakże wiza ta jest aktualna tylko i wyłącznie na terytorium danej Dependencji a nie w samej Wielkiej Brytanii.

Między Zjednoczonym Królestwem a Dependencją Korony i Republiką Irlandii zawarta jest umowa "Wspólnej Strefy Podróżowania", oznacza to, że wszyscy obywatele brytyjscy i irlandzcy mogą swobodnie poruszać się po całym terytorium Wysp Brytyjskich. Dotyczy to także wszystkich obcokrajowców, którzy w momencie przekroczenia jakiejkolwiek granicy na terenie Wysp Brytyjskich wchodzą w obszar tejże strefy.

Wyspy Jersey, Guernsey i Man posiadają własną lokalną walutę funta szterlinga i tak jak w przypadku funta szkockiego i irlandzkiego nie jest on legalnym środkiem płatniczym. Bank Centralny wydaje jedynie licencję do ich emisji. Więcej na ten temat znajdziecie w artykule: Czy szkockie i irlandzkie banknoty są prawnym środkiem płatniczym 

Dependencje jako brytyjskie strefy militarne

Dependencje Korony znajdują się w obrębie Wysp Brytyjskich, co sprawia, że lokacja ta jest dość newralgicznym punktem na mapie brytyjskiej geopolityki. Gdyby Wyspa Man nie była zależna militarnie od Wielkiej Brytanii inne kraje mogłyby podbić ją i wykorzystać jej położenie przeciwko Zjednoczonemu Królestwu i Irlandii. Anglicy doskonale zdawali sobie z tego sprawę, szczególnie w czasach Imperium, kiedy po spiskach Hiszpanii z Irlandią i Francji ze Szkocją w celu podbicia Wielkiej Brytanii, Anglia stworzyła unię ze swymi sąsiadami, dzięki czemu powstał bufor bezpieczeństwa, w którym Wyspa Man odegrała kluczową rolę centralnej części układanki.

Wyspy Normandzkie z geograficznego punktu widzenia są bardziej francuskie niż brytyjskie i to położenie zgubiło je w czasie II Wojny Światowej. W czerwcu 1940 roku z dwóch lotnisk na Wyspach Normandzkich, w ramach bitwy o Francję, Wielka Brytania wysłała 36 swoich bombowców przeciwko siłom wroga. Złe warunki pogodowe przyczyniły się do klęski operacji i Niemcy zdobyli przewagę na francuskiej ziemi. W obliczu zagrożenia Wielka Brytania postanowiła wycofać się z Wysp Normandzkich i skierować wszystkie swoje siły do Zjednoczonego Królestwa. Uznano że Wyspy nie mają strategicznego położenia. Zdemilitaryzowane, po masowej ewakuacji ludności, Wyspy Normandzkie pozostały same sobie jako jedyne terytorium Imperium Brytyjskiego podbite przez nazistów. Okupacja trwała aż do 1945 roku.

Dependencje jako brytyjskie Raje Podatkowe 

Wyspy Normandzkie i Man najbardziej znane są z ich statusu zwanego brytyjską strefą Off-Shore, czyli tzw. "Raju Podatkowego". 

Raje Podatkowe - Tax Havens - są to takie kraje, stany lub terytoria na świecie, których nadmiernie łagodna polityka fiskalna, a dokładniej - mało przejrzyste prawo podatkowe, zachęca obcokrajowców do lokowania w nich kapitału zagranicznego. Posiadają one także niezwykle rozbudowane prawnie regulacje odnośnie tajemnicy bankowej, dzięki czemu przyciągają wszystkich tych, którym zależy na anonimowości swoich kont bankowych. Przedsiębiorcy chętnie korzystają z tych udogodnień, wobec czego, unikają płacenia podatków w swych rodzimych krajach. Najpopularniejszym legalnym sposobem "ominięcia prawa" jest zarejestrowanie przez przedsiębiorcę firmy-córki w raju podatkowym i transferowanie do niej towarów wytworzonych w kraju rodzimym. Transfer nie jest sprzedażą, więc nie przynosi zysków, wobec czego biznesman nie płaci w swoim kraju żadnego podatku od dochodu. Sprzedaż następuje w firmie-córce, a ponieważ ta jest zarejestrowana w kraju o łaskawej polityce fiskalnej, przedsiębiorca płaci znikomy (lub żaden) podatek, przez co odnosi znacznie wyższe zyski niż zarabiając je tradycyjnym sposobem.

Raje Podatkowe wywołują wiele kontrowersji. I to nie ze względu na drobnych kupców, którzy nieudolnie próbują wbić się w bezpodatkowy system wielkiego świata, lecz z powodu gigantów finansowych - instytucji bankowych i ubezpieczeniowych, których podejrzane działanie w obrębie Off-Shore jest skrupulatnie, lecz bezskutecznie śledzone. Do najsilniejszych firm zarejestrowanych w raju podatkowym wglądu nie ma nikt, ani dziennikarze ani detektywi, ani nawet rządy innych państw. Co wydarzyło się w Off-Shore, pozostaje w Off-Shore.

Dependencje Korony - oprócz położenia, które definiuje ich stosunki i zależności ze Zjednoczonym Królestwem - są też obszarami obdarowanymi niezwykle piękną przyrodą, urokliwym krajobrazem, bogatą historią i niezwykłą kulturą. Warto zwrócić na nie większą uwagę lub pokusić się o podróż, choćby tylko po to, aby przekonać się jak niezwykłym doświadczeniem jest stąpanie po terenie, który ma tak zawiły status terytorialny. 

Oto kilka ciekawostek na ich temat;

Isle of Man - Wyspa Man

Wyspa Man lub Mann - to największa z wysp Dependencji, ma 572km2 powierzchni i niewiele ponad 83.000 mieszkańców. W porównaniu: metropolia tj. Manchester ma pięć razy większą populację na obszarze pięć razy mniejszym od wyspy.Embed from Getty Images 

Dawniej Wyspa Man należała do Norweskiego Królestwa Wysp. W 1266 roku została przekazana Szkocji, a później nabyła ją Anglia, której król, prawa do zarządzania nią, nadał wysokim rangą lordom ziemskim. W 1765 roku z powodu utraty kontroli nad plagą pirackich przemytników na Wyspie, Korona Brytyjska wykupiła prawa feudalne Manu i w zamian za przekazywanie opłat celnych przekazana została jej wolność władzy ustawodawczej. Od tamtego czasu każdy brytyjski monarcha honorowany jest tytułem Lord of Mann - Panem Manu (nawet gdy urząd piastuje królowa tytuł nie zmienia formy na Lady - Pani).

Pierwotnie Man zamieszkiwały ludy celtyckie, które wykształciły specyficzną formę języka gaelickiego zwanego, tak samo jak i sami mieszkańcy wyspy - Manx. Niestety, ostatni rodzimy mówca tego języka zmarł w 1974 roku. Dziś trwają próby jego rekonstrukcji, lecz jedynie 2% populacji ma jakąkolwiek jego znajomość.

Symbol dziwnych trzech nóg, jakie widnieją na fladze Wyspy Man, opiera się na pogańskim symbolu zwanym Triskelion - symetrii obrotowej i potrójnej spirali, który odzwierciedla słońce, życie i moc. Nogi zawsze biegną zgodnie z ruchem wskazówek zegara i pierwotnie nie były odziane w zbroję; tę dodano dopiero w średniowieczu. Symbolizują siłę i niezależność mieszkańców wyspy.Embed from Getty Images

Man słynie z tego, że ma najstarszy parlament na świecie, który nigdy w historii nie zawiesił działalności, a działa dumnie od 979 roku.Embed from Getty Images

Dla fanów jednośladów Wyspa Man jest światową stolicą wyścigów motocyklowych, zwanych TT - Tourist Trophy, które odbywają się od 1907 roku i które uważane są za jedne z najbardziej prestiżowych a zarazem niebezpiecznych na świecie.Embed from Getty Images

Inną mniej znaną ciekawostką, z jakiej słynie Wyspa Man, jest rasa kota Manx. Koty te charakteryzują się... brakiem ogona, a co najciekawsze, jest to mutacja, która wytworzyła się u tych zwierząt naturalnie. Legenda głosi, że gdy Noe zamykał wrota do Arki, ostatni kociak wbiegł szybko na pokład, jednak jego ogon nie zdążył i został przytrzaśnięty, przez co każde jego potomstwo rodzi się teraz zdeformowane. Nasz rodzimy zespół Varius Manx właśnie od tegoż kota zapożyczył swą nazwę.Embed from Getty Images

Bailiwick of Guernsey Baliwick of Jersey 

Bailiwick of Guernsey i Bailiwick of Jersey to skupisko kilku wysp zwanych Channel Islands - Wyspami Normandzkimi. Większość z nich to bezludne miniwysepki. W obszarze Bailiwick of Jersey jedynie największa z nich - wyspa Jersey o powierzchni 118 km2 jest zamieszkała. Alderney, Herm i Sark to zamieszkałe wyspy, które wchodzą w obszar Bailiwick of Guernsey, z czego sama Guernsey ma 65 km2 i jest z nich najludniejsza.Embed from Getty Images

Wyspy Normandzkie (licząc od Jersey) dzieli zaledwie 22 km od wybrzeża Francji i aż 137 km od wybrzeża Wielkiej Brytanii.

Do 1066 roku Wyspy były częścią Księstwa Normandii, po zdobyciu ich przez Wilhelma Zdobywcę stały się anglo-normandzkie. W 1204 roku angielski król Jan stracił Normandię na rzecz Francji, jednak nie Wyspy, których mieszkańcy postanowi nadal być lojalni angielskiej Koronie. W podziękowaniu otrzymali od Korony niezależność polityczną i finansową. Po dziś dzień każdy monarcha brytyjski, niezależnie od płci, honorowany jest przez wyspiarzy tytułem Duke of Normandy - Książę Normandii.Embed from Getty Images

Na wyspach usłyszymy język angielski, francuski, a także języki lokalne: Jerriais - na Jersey i Guernesiais - na Guernsey; języki te są zbliżone do dialektu normandzkiego z wyraźnym wpływem angielszczyzny.

Wyspy Normandzkie są najbardziej nasłonecznionym obszarem Wysp Brytyjskich z liczbą 2000 godzin słonecznych w roku, dla porównania: północna Szkocja ma ich dwa razy mniej.

Na Wyspach panują jedne z największych pływów morskich na świecie. Wyspa Jersey w szczytowym odpływie zwiększa swoją powierzchnie dwukrotnie, a szcztowa różnica pływów sięga 12 metrów.Embed from Getty Images

Na Wyspie Guernsey powstała jedna z najwybitniejszych światowych powieści - "Nędznicy" Victora Hugo.

Wakacje na wyspie Man, Jersey lub Guernsey? Czemu nie!

Spodobał Ci się artykuł?

Dołącz do nas na grupie "Ciekawi Nas Wielka Brytania" i dowiedz się więcej 

Wakacje na wyspie Man, Jersey lub Guernsey? Czemu nie!Embed from Getty ImagesEmbed from Getty ImagesEmbed from Getty Images

W oparciu o:

https://commonslibrary.parliament.uk/%EF%BB%BFhow-autonomous-are-the-crown-dependencies/

https://www.royal.uk/crown-dependencies#:~:text=There%20are%20three%20island%20territories,possessions%20of%20the%20British%20Crown

https://www.freemovement.org.uk/uk-immigration-law-and-the-british-crown-dependencies/

https://en.m.wikipedia.org/wiki/German_occupation_of_the_Channel_Islands

https://everything-everywhere.com/isle-of-man-facts/

https://www.roughguides.com/articles/fun-facts-about-jersey-channel-islands/

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Isle_of_Man

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Jersey

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Guernsey