Czym się różni Wielka Brytania od Zjednoczonego Królestwa i Wysp Brytyjskich

Z cyklu: Z Geograficznego Punktu Widzenia

"Czym jest Wielka Brytania?" - pytanie na ogół łatwe; Wielka Brytania to wyspa położona na północnym zachodzie Europy na Oceanie Atlantyckim, w skład której wchodzą kraje tj. Anglia, Walia i Szkocja.

Jednak pytanie zaczyna komplikować się wtedy, gdy sformułujemy je następująco - "Czym się różni Wielka Brytania od Zjednoczonego Królestwa i Wysp Brytyjskich?".

Albo jeszcze trudniej - "Czy Wielka Brytania jest państwem?", "Czy Irlandczyk to także Brytyjczyk?", " Czy Anglia jest państwem suwerennym?" albo "Czy jeżeli ktoś mieszka w Republice Irlandii to mieszka także na Wyspach Brytyjskich i w Zjednoczonym Królestwie?"

Skomplikowane? 

Wyspy Brytyjskie - British Isles

Wyspy Brytyjskie w terminologii geografii fizycznej określa się mianem megaregionu. Jest to skupisko (archipelag) wysp rozproszonych w północnej części Europy Zachodniej na Oceanie Atlantyckim, w rejonie kanału La Manche i Morza Północnego. W skład Wysp Brytyjskich wchodzą dwie duże wyspy: Wielka Brytania i Irlandia oraz pond 5.000 mniejszych tj. Szetlandy, Orkady, Man czy Wight. Do Wysp Brytyjskich zalicza się także Bailiwick of Guersey i Bailiwick of Jersey, pomimo tego iż wyspy te leżą u wybrzeży Francji.

Najłatwiej wyobrazić je sobie jako wszystkie wyspy otaczające Wielką Brytanię, które widzimy na mapie. Wyspy Brytyjskie - British Isles jest tylko i wyłącznie terminem geograficznym takim samym jak Nizina Wschodnioeuropejska lub Pogórze Karpackie i nie używa się go w kontekście administracyjnym, czyli adresując list do kogoś, kto mieszka na Szetlandach, Leeds czy Dubline nie wpisujemy "British Isles", ale do określenia np. występowanie ptaków danej populacji na określonym terenie - jak najbardziej jest to termin poprawny.

Wielka Brytania - Great Britain 

Termin Wielka Brytania różni się w zależności czy używa się go w kontekście geograficznym czy politycznym.

Wielka Brytania w kontekście geograficznym to największa z wysp archipelagu Wysp Brytyjskich - British Isles i leży na wschód od wyspy Irlandii. Za czasów panowania cesarstwa rzymskiego nazywana była Brytanią i dzieliła się na północną - Caledonia i południową - Britannia. Ze starożytnej greki przyjęła nazwę Albion - co znaczy "biała kraina", prawdopodobnie od koloru południowych klifów. Określenie Wielka Brytania stosujemy, gdy mamy na myśli geograficzne jego znaczenie, czyli tylko i wyłącznie obszar głównej wyspy bez otaczających jej wokół mniejszych wysepek. Jeżeli powiemy, że w Wielkiej Brytanii występuje więcej skał wapiennych niż w Irlandii, zrozumiałym jest, że mamy na myśli wyspę Wielką Brytanię i wyspę Irlandię.

W kontekście politycznym Wielka Brytania to kraje położone na wyspie Wielkiej Brytanii czyli: Anglia, Szkocja i Walia oraz podległe tym krajom wyspy, a więc m.in. szkockie Hebrydy lub angielskie wyspy Scilly. Nazwę tę stosujemy, gdy chcemy podkreślić odrębny stosunek polityczny krajów leżących na wyspie od innych państw m.in. sąsiadującej z nią Irlandii Północnej; i tak np. można stwierdzić, że w 1922 irlandzka wojna o niepodległość zakończyła się rozłamem Irlandii na część północną i południową. Irlandia Północna przyłączyła się do Wielkiej Brytanii, natomiast Irlandia południowa stała się niepodległym państwem - Republiką Irlandii. 

Trzy z Wysp Brytyjskich: Man (leży pomiędzy Anglią a Irlandią Północną), Baliwick of Jersey i Bailiwick of Guersey (położone na kanale La Manche) jako że nie są wyspami żadnych z państw Wielkiej Brytanii, lecz są Dependencją Korony Brytyjskiej Crown Dependencies nie wliczają się w polityczny obszar Wielkiej Brytanii.

Wielka Brytania nie jest państwem; jest, tak jak w przypadku Wysp Brytyjskich - British Isles, regionem geograficznym, pełni też funkcję jednostki politycznej, jednakże w żadnym przypadku nie jest formalnym terminem administracyjnym, mimo iż nazwę tę stosuje się zamiennie z oficjalnym United Kingdom - Zjednoczone Królestwo.

Zjednoczone Królestwo - United Kingdom 

Zjednoczone Królestwo - United Kingdom, a dokładniej Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej - United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland to unitarne państwo, w skład którego wchodzą: Anglia, Walia i Szkocja (tworzące Wielką Brytanię) oraz Irlandia Północna (część wyspy Irlandii) a także wszystkie wyspy podlegające tym krajom. W tym przypadku wyspy Man, Jersey i Guersey również nie wliczają się do Zjednoczonego Królestwa. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej określa się potocznie mianem Wielkiej Brytanii.

United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland jest państwem suwerennym - niezależnym i zunifikowanym, i tak jak każde inne państwo ma swoją stolicę (Londyn), flagę i hymn. Wszystkie tworzące go 4 państwa też są państwami. Różnica polega na tym, że Zjednoczone Królestwo jest państwem suwerennym, natomiast ani Anglia ani Walia i Szkocja, ani nawet Irlandia Północna niezależności nie posiadają - są natomiast autonomiczne.

Oznacza to, że wszystkie te państwa mogą mieć swoje własne parlamenty, ale niezależne rządy mogą sprawować jedynie w sprawach zdecentralizowanych, czyli takich dotyczących spraw wewnętrznych np. mieszkalnictwa lub szkolnictwa. Natomiast w sprawach dotyczących Zjednoczonego Królestwa jako ogółu lub w sprawach międzynarodowych muszą podporządkować się parlamentowi brytyjskiemu. To dlatego Brexit dotyczył całej Wielkiej Brytanii, gdyby Szkocja chciała pozostać w strukturach Unii Europejskiej musiałaby najpierw zerwać unię ze Zjednoczonym Królestwem.

Legenda: czerwony - Anglia, zielony - Walia, niebieski - Szkocja, żółty - Irlandia Północna 

Zjednoczone Królestwo - United Kingdom jest w skrótowym kontekście administracyjnym nazywane Wielką Brytanią - Great Britain lub po prostu Brytanią. Stosuje się go tak powszechnie, że różnicę zauważamy głównie wtedy, gdy przy wypełnianiu formularzy online, szukając kraju zamieszkania, z listy kilkudziesięciu krajów do wyboru, nie znajdujemy swojej Wielkiej Brytanii pod literą "G" Great Britain, lecz dopiero pod "U" United Kingdom.

Zjednoczone Królestwo nazywamy Wielką Brytanią, gdy z kontekstu jasno wynika, że nie chodzi nam o region geograficzny, a o państwo i tak jest w większości przypadków w codziennym życiu; np. gdy usłyszymy we wiadomościach, że gospodarka Wielkiej Brytanii jest stabilna lub gdy w parlamencie trwają dyskusje nad rolą Wielkiej Brytanii w Europie; możemy powiedzieć komuś, że pracujemy i żyjemy w Wielkiej Brytanii, a także zaadresować list do Wielkiej Brytanii lub jeśli wolimy możemy użyć nazw własnych poszczególnych państw: Anglia, Walia, Szkocja, Irlandia Północna.

Sytuacja zmienia się, gdy nie do końca jest oczywiste o jaką Wielką Brytanię chodzi np. gdy biuro podróży oferuje wycieczkę "szlakiem najciekawszych wybrzeży Wielkiej Brytanii", wtedy może zarówno chodzić o geograficzny obszar, czyli wyspę, jak i państwo Zjednoczone Królestwo, wraz z Irlandią Północną.

Nazwa "Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej" jest stosowane w dokumentach i zapisach formalnych, administracyjnych np. na paszportach.

Narodowość mieszkańców Wysp Brytyjskich określa się w poszczególny sposób:

- mieszkańcy Anglii, Walii i Szkocji mogą nazywać siebie zarówno: Anglikami - dla mieszkańców Anglii, Walijczykami - dla Walii i Szkotami - dla Szkocji; ale mogą też użyć określenia Brytyjczycy - od nazwy państwa, które zamieszkują - Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej lub potocznie - Wielkiej Brytanii;

- mieszkańcy Irlandii Północnej określają siebie jako Irlandczycy, ale ponieważ Irlandia Północna należy do Zjednoczonego Królestwa, ludność Irlandii Północnej to także Brytyjczycy;

- mieszkańcy Republiki Irlandii to tylko i wyłącznie Irlandczycy, ponieważ państwo to nie wchodzi w skład Zjednoczonego Królestwa;

- mieszkańcy wysp Man, Jersey i Guersey, pomimo tego że nie należą do Zjednoczonego Królestwa, są Dependencją Korony i podlegają Zjednoczonemu Królestwu, ich mieszkańcy są więc posiadaczami paszportów brytyjskich, a to czyni ich pełnoprawnymi Brytyjczykami.

Potraficie już odróżnić poszczególne nazwy dla Wysp Brytyjskich, ich struktur politycznych i mieszkańców. Jeśli nie do końca jest to dla Was jasne, nie martwcie się. Nawet Brytyjczycy mają z tym problem, na pocieszenie przedstawiam dwa przykłady, które obrazują jak uciążliwe dla nich samych są te pojęcia.

TeamGB - to nazwa znaku towarowego powołana w 1999 roku przez Brytyjskie Stowarzyszenie Olimpijskie dla reprezentantów Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Jego pełna nazwa to Great Britain and Northern Ireland Olympic Team i, jak łatwo się domyślić, dzięki felernemu skrótowi "GB" (Great Britain) wzbudziła niemałe kontrowersje. Na Brytyjską reprezentację zaliczają sie wszyscy mieszkańcy Zjednoczonego Królestwa, także Irlandii Północnej, ale też wysp Dependencji Korony. "GB" jest dla wielu mylącym określeniem, które de facto pomija tych obywateli i sugeruje ze w skład reprezentacji wchodzą jedynie Anglicy, Szkoci i Walijczycy. W 2009 roku Irlandzka Rada Olimpijska wezwała Brytyjskie Stowarzyszenie Olimpijskie do zmiany nazwy, jednak Team GB pozostał, a Stowarzyszenie argumentowało decyzję swą tym, że zmiana skrótu na "UK" (United Kingdom) też by nie pomogła, gdyż ona również wyklucza Dependencje Korony. Mieszkańcy Irlandii Północnej pocieszenie znaleźli w tym, że dzięki temu iż Irlandzka Rada Olimpijska powstała jeszcze przed rozpadem Irlandii na Północną i Republikę, mają prawo wejścia w jej skład i reprezentowania jej wraz z Irlandczykami z Republiki; posiadają więc wybór, czy chcą reprezentować Irlandię, czy Wielką Bry... Zjednoczone Królestwo.

Od września 2021 roku wszyscy kierowcy podróżujący brytyjskimi pojazdami poza granice Zjednoczonego Królestwa zobowiązani są umieszczać naklejkę z symbolem UK na tyle swoich pojazdów. Regulacje nie są nowe i nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że do tej pory na naklejce widniał mało irlandzki symbol GB, który, tak jak w przypadku olimpijskiego logo, pomijał mieszkańców Irlandii Północnej.

Ulżyło? W takim razie musicie wiedzieć, że istnieje jeszcze taka jednostka terytorialna jak British Overseas Territories - Brytyjskie Terytoria Zamorskie. 

W oparciu o:

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Great_Britain

https://en.m.wikipedia.org/wiki/United_Kingdom

https://en.m.wikipedia.org/wiki/British_Isles

https://www.britannica.com/story/whats-the-difference-between-great-britain-and-the-united-kingdom

https://www.historic-uk.com/HistoryUK/HistoryofBritain/The-UK-Great-Britain-Whats-the-Difference/

https://www.motoreasy.com/magazine/482/GB-or-UK-Car-Stickers-What-s-Changing-and-Why

https://en.m.wikipedia.org/wiki/British_passport

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Team_GB