Czy sprzedawcy w Anglii mają prawo odmówić przyjęcia zapłaty w funtach szkockich i irlandzkich

Z cyklu: Z Geograficznego Punktu Widzenia

Oficjalną jednostką monetarną Wielkiej Brytanii jest funt szterling, który występuje w postaci banknotów i monet nazywanych funtami i pensami. Funty szterlingi funkcjonują w obiegu w całym Królestwie Brytyjskim, jednakże w przeciwieństwie do jednolitych monet, banknoty różnią się między sobą w zależności od kraju ich wydania. 

W Anglii i Walii obowiązują banknoty o innym wyglądzie niż te emitowane w Irlandii Północnej oraz Szkocji. Pomimo tego, że są one względem siebie równoważne (tak samo przeliczane w stosunku do pensa) to ich prawny status nie jest jednakowy. 

Częstą praktyką wielu sprzedawców na Wyspach jest odmowa przyjęcia banknotów funtowych, które nie zostały wydane w ich kraju. Zwykle odmowa jest spowodowana brakiem pewności o autentyczność takiego pieniądza. Swoją decyzję argumentują twierdzeniem, iż taka waluta nie jest prawnym środkiem płatniczym na terenie innego kraju niż ten, w którym ją wyemitowano. Czy mają rację?

W Wielkiej Brytanii aż 7 banków emituje banknoty funta szterlinga, które wyglądem różnią się między sobą diametralnie.

W Anglii, jak i Walii, funkcjonują banknoty, za których emisję odpowiada bank centralny - Bank of England.

W Irlandii Północnej oraz Szkocji za wydruk funtów szterlingów odpowiadają ich własne, powołane do tego zadania, banki detaliczne. 

W Szkocji takimi bankami są: The Royal Bank of Scotland, Bank of Scotland i Clydesdale Bank.

W Irlandii Północnej funty emitowanie są przez banki takie jak: Bank of Ireland, Ulster Bank oraz Danske Bank (nazywany też jako Northern Bank, dziś emituje jedynie banknoty o nominale £10 i £20). Do 2020 roku emitentem był także First Trust Bank.

Jak widać na powyższych zdjęciach, banktnoty £20 i £50 mogą występować w podwójnej wersji tego samego nominału. Na dzień dzisiejszy (styczeń 2022) funkcjonują one w obiegu jednocześnie. Jedne z nich są starszą wersją papierową, która zostaje wypierana przez nowszą - polimerową. W Szkocji występuje banknot o nominale £1, a także £100 (ten jest także emitowany w Irlandii Północnej).

Monety obowiązujące w całej Wielkiej Brytanii emitowanie są tylko i wyłącznie przez Mennicę Królewską Royal Mint.  

Watro zaznaczyć, że oprócz funtów szterlingów występujących w Wielkiej Brytanii są jeszcze te emitowane na Terytoriach Koronie Zależnych m.in. na Falklandach, Giblartarze, Wyspie Jersey, Wyspie Man i kilku innych.

W Szkocji i Irlandii Północnej jedynie monety są prawnym środkiem płatniczym 

Tak jak w Polsce prawnym środkiem płatniczym jest złotówka i grosz, tak w Anglii i Walii prawnym środkiem płatniczym są banknoty wyemitowane przez Bank Anglii oraz monety wyemitowane przez mennicę Royal Mint.

W Szkocji i Irlandii Północnej prawnym środkiem płatniczym są tylko i wyłącznie monety wyemitowane przez mennicę Royal Mint, lecz żaden banknot w tych krajach - ani szkocki ani irlandzki, ani nawet angielski funt szterling - nie jest prawnym środkiem płatniczym. 

Powodem takiego stanu rzeczy było pewne wydarzenie z 1826 roku, kiedy to Anglia - dźwigając się po kryzysie spowodowanym deficytem złota - zdecydowała się na wyeliminowanie wszystkich banknotów poniżej wartości £5. Szkoci, bojąc się o swoją gospodarkę, która z powodu małej ilości złota i srebra opierała się głównie na niskich banknotach, zbojkotowali ustawę domagając się pozostania przy emisji papierowych jednofuntówek, wypierając tym samym wpływ Anglii na ich system bankowy. Parlament, po kilkunastu latach przegłosowanych ustaw, zatwierdził w 1921 roku uchwałę, w której odebrano wszystkim prywatnym bankom na terenie Wielkiej Brytanii prawa do emisji banknotów. Jedynym prawnym emitentem walut został Bank Anglii, jednakże z powodu silnego przywiązania Szkotów do ich własnych banknotów i potrzeby niezależności narodowej, Parlament zgodził się na kontynuowanie ich emisji, lecz nie przyznał im tytułu prawnego środka płatniczego.

Irlandia Północna powstała dopiero w 1921 roku po rozpadzie z Republiką Irlandii. Walutą obowiązującą tam, do czasu wprowadzenia euro, nie były funty szterlingi, lecz funty irlandzkie.

Emitentem prawnych środków płatniczych może być jedynie bank centralny; w Szkocji i Irlandii Północnej pieniądze drukowane są tylko przez banki detaliczne.

Oznacza to, że banknoty szkockie i irlandzkie nie są prawnym środkiem płatniczym, a jedynie pewnym rodzajem weksla (instrumentem finansowym, w którym jedna strona obiecuje na piśmie spłatę określonej sumy pieniędzy drugiej ze stron).

Za każdy funt, który autoryzowany bank szkocki lub północnoirlandzki chce wydrukować w formie własnych banknotów, musi zdeponować równoważną kwotę w funtach szterlingach do Banku Anglii.

Gromadzenie tak olbrzymiej ilości zabezpieczenia finansowego w postaci gotówki jest jednak dla banku centralnego niewygodne, dlatego, aby ułatwić sobie zadanie, wprowadzono dwa olbrzymie nominały funta szterlinga.

Giant - Gigant - to funt szterling o nominale 1 miliona funtów.

Titan - Tytan - jest najwyższym banknotem w Wielkiej Brytanii o nominale 100 milionów funtów.

Giganci i Tytani nie krążą w obiegu, a są szczelnie chronione w banku centralnym. Pełnią rolę wotum zaufania dla waluty szkockiej i irlandzkiej. Gdyby doszło do sytuacji, w której upadłby jeden z banków emitujących takie waluty, tytani i giganci natychmiast zamieniliby jego - już nic nie warte - banknoty na prawny środek płatniczy, czyli funty szterlingi banku angielskiego.

Sprzedawcy w Anglii mają prawo odmówić przyjęcia zapłaty w funtach szkockich, irlandzkich, ale też w... angielskich 

Co pojęcie prawny środek płatniczy oznacza w życiu codziennym?

Prawny środek płatniczy legal tender- to banknoty i monety nominowane w określonej walucie, które są używane i powszechnie akceptowane przy dokonywaniu płatności na terenie danego państwa. Współcześnie emitentem prawnych środków płatniczych jest bank centralny.

Prawny środek płatniczy to taka forma zapłaty, której sądy są zobowiązane uznać od każdego, kto zechce nimi pokryć spłatę zaciągniętego przez siebie długu. Jednakże, prawo umów ma zawsze pierwszeństwo przed statusem prawnego środka płatniczego.

Z powyższej definicji wynika, że sprzedawcy, zanim dojdzie do transakcji, mają prawo pierwszeństwa, by określić, jaki środek płatności akceptują. Potencjalny nabywca nie może wymusić zakupu jedynie poprzez przedstawienie prawnego środka płatniczego, ponieważ legalny środek płatniczy musi być akceptowany tylko w przypadku już zaciągniętych długów.

Rodzaj płatności danej transakcji jest więc ustalana umową między dwoma stronami. W Wielkiej Brytanii takimi najpopularniejszymi akceptowalnymi środkami płatniczymi są: angielskie, szkockie i irlandzkie funty szterlingi, czeki, karty kredytowe i debetowe oraz płatność elektroniczna. Do nich dochodzi wiele innych, mniej powszechnych środków np. karty podarunkowe.

W życiu codziennym funty szkockie i irlandzkie są traktowane na równi z tymi angielskimi. W innym razie dochodziłoby do niedorzecznych przypadków np. takich, że w Szkocji i Irlandii Północnej transakcje przeprowadzane byłyby jedynie za pomocą monet.

Banknoty szkockie i irlandzkie nie są prawnym środkiem płatniczym lecz są legalną walutą - legal currency, która jest prawnie wyemitowana przez powołane do tego banki. Decyzja o akceptacji jakichkolwiek funtów na terenie całej Wielkiej Brytanii leży tylko i wyłącznie po stronie przyjmującego zapłatę, a ponieważ na Wyspach aż 7 banków jest emitentem papierowych funtów, większość sprzedawców nie uznaje ich przyjęcia z obawy o nierozpoznanie ich autentyczności. Jeżeli więc, dany sklep w Anglii nie życzy sobie przyjmowania zapłaty w funtach szkockich, ale przyjmuje irlandzkie, ma do tego prawo. To samo dotyczy wszelkich typów płatności kartami, czekami ale... także funtami angielskimi.

Na tej samej zasadzie angielski, szkocki czy irlandzki sprzedawca może odmówić przyjęcia funtów wyemitowanych przez Bank Anglii, czyli angielskiego prawnego środka płatniczego. Takie sytuacje nie są praktykowane, choć niektóre sytuacje mogą tego wymagać np. gdy sprzedawca czuje się niekompetentny do rozpoznania oryginału rzadko występującego nominału £50; może też odmówić przyjęcia banknotu £20 z powodu braku możliwości wydania reszty. Sklep ma także prawo przyjmowania tylko i wyłącznie zapłat w formie elektronicznej, w obcej walucie, za pomocą kart podarunkowych lub w jakiejkolwiek formie sobie zażyczy. 

A jeżeli chcecie wykiwać angielskiego sprzedawcę, który odmówi wam przyjęcia szkockiej lub irlandzkiej waluty, argumentując decyzję tym, że przyjmuje zapłatę jedynie w formie prawnego środka płatności, wyliczcie kwotę, w której sumę - oprócz banknotów - wchodzić będzie jeszcze kilka jedno- i dwu-pensówek, bo jak mówi prawo:

"Monety o nominałach 1p i 2p są legalnym środkiem płatniczym jedynie do kwoty nie przekraczającej 20 pensów."

Spodobał Ci Się Artykuł?

Polub Stronę Na Facebooku I Bądź Na Bieżąco 

Dlaczego Brytyjczycy

W oparciu o:

https://www.bankofengland.co.uk/knowledgebank/what-is-legal-tender

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Banknotes_of_the_pound_sterling

https://www.google.com/amp/s/www.bbc.co.uk/newsround/51783470.amp

https://www.royalmint.com/aboutus/policies-and-guidelines/legal-tender-guidelines

https://www.google.com/amp/s/www.bbc.co.uk/news/magazine-21145103.amp

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Legal_tender

https://www.scotbanks.org.uk/banknotes/legal-position.html