Dlaczego Brytyjczycy używają dwóch oddzielnych kranów

Z cyklu: Fenomeny brytyjskiego mieszkalnictwa 

Brytyjska woda kranowa znajduje się w czołówce najbezpieczniejszych uzdatnionych wód pitnych na świecie. Brytyjczycy są też narodem, który najczęściej po taką wodę sięga; w Europie jedynie Włosi, Bułgarzy, Grecy i Chorwaci chętniej niż mieszkańcy Wysp spożywają tzw. kranówkę. 

Jednak nie jakość brytyjskiej wody kranowej wzbudza zainteresowanie obcokrajowców, lecz skąd ona płynie, a mianowicie - nie z typowej, znanej nam wszystkim baterii mieszającej wodę ciepłą i zimną do zadawalającej nas temperatury, lecz z dwóch oddzielnych kranów. Aby odpowiedzieć sobie na pytanie, dlaczego Brytyjczycy używają takiej właśnie technologii musimy również poznać historię narodzin systemu wodociągowego Wielkiej Brytanii.

Kliknij, by przejść do artykułu pt. " To zawdzięczamy Brytyjczykom - nowożytni system wodnociągowy i kanalizacyjny"

Bieżąca woda w brytyjskich domach

Od zarania dziejów ludzie pozyskiwali wodę pitną z okolicznych rzek, strumieni, źródeł lub wykopując studnie. Wraz ze wzrostem populacji wzrastało zapotrzebowanie na bieżącą wodę. W Wielkiej Brytanii już na początku XVII wieku powstawały pierwsze prywatne kampanie wodociągowe zaopatrywujące w wodę okolicznych mieszkańców. Wszystkim zainteresowanym, których stać było na uiszczanie niemałych opłat, firma dostarczała wodę za pomocą systemu drewnianych rur. 

W XVIII wieku wiele zamożnych domostw posiadało własny zbiornik gromadzący wodę deszczową zwany rainwater cistern, który umiejscowiony był zazwyczaj w piwnicy lub bezpośrednio pod gruntem na którym stał dom. Rynny odprowadzały zebraną z dachu deszczówkę do zamkniętego zbiornika, po czym w razie potrzeby można było dzięki specjalnej ręcznej pompie taką wodę pozyskać. 

Na zdjęciu poniżej; rainwater cistern z okresu epoki wiktoriańskiej odnaleziony w przydomowym ogródku przez mieszkańca Yorkshire. Takie podziemne deszczówki są dziś często odnajdywane przez przypadek, zwykle podczas remontów i prac budowlanych.

Woda deszczowa nie była traktowana jako pitna - tę pozyskiwano z wykopanych przydomowych studni, kupowano od prywatnych wodociągów lub pozyskiwano z miejskich pomp publicznych. 

Na zdjęciu poniżej;

miejska pompa publiczna w Llanidloes, rok 1895

Deszczówka sprawdzała się głównie do prania i czyszczenia, gdyż w przeciwieństwie do wody gruntowej nie była wodą twardą, w związku z czym nie powodowała ścinania się mydlin, nie pozostawiała osadu wapiennego na urządzeniach domowych ani zacieków na szkle, naczyniach i wszelkich domowych akcesoriach, czyli tzw. kamienia. 

Wielka Brytania w większej swojej powierzchni leży właśnie na pokładzie wapieni, woda przechodząc przez ich sedymentację w głąb ziemi wzbogaca się o minerały tj. wapń i magnez, przez co wzrasta jej twardość. Mimo iż taka woda jest uznawana za zdrową i taka właśnie woda płynie z większości brytyjskich kranów nie jest ona przyjazna dla większości urządzeń domowych ze względu na osadzanie się kamienia.

Wraz ze wzrostem populacji wzrastało nie tylko zapotrzebowanie na bieżącą wodę, ale też ilość zanieczyszczeń ściekowych. Otwarte kanały odpowiedzialne były za odrażającą woń i rozprzestrzenianie się bakterii. Zanieczyszczenia skażały okoliczne warstwy wodonośne, w tym płytko kopane studnie, które wciąż traktowane były jako główne źródło wody pitnej. Przepełnione ludzkimi i przemysłowymi zanieczyszczeniami, stawały się wylęgarnią chorób i źródłem wszechobecnego odoru.

W 1848 i 1875 roku weszły w życie ustawy o zdrowiu publicznym - Public Health Acts, w których rząd zagwarantował wszystkim obywatelom równy dostęp do uzdatnionej wody pitnej, a wszystkim tym, którzy posiadali domy wyposażone w urządzenia sanitarne podłączenie ich do bezpiecznego, miejskiego systemu wodno-kanalizacyjnego.

Wielka Brytania jako pierwszy kraj na świecie zagwarantowała wszystkim obywatelom równy dostęp do czystej wody pitnej i odbiór domowych ścieków przez bezpieczną dla zdrowia i środowiska sieć kanalizacyjną. Po epidemiach jakie nawiedziły Wyspy i odkryciu zależności między nimi a czystością wód, regulacje dotyczące ochrony gospodarki wodnej zaostrzyły się do najwyższego stopnia w porównaniu z innymi krajami świata tego okresu. 

Druga połowa XIX wieku w Wielkiej Brytanii przyniosła Brytyjczykom (głównie tym ze średniej i wyższej klasy społecznej) nowe pomieszczenie mieszkalne - łazienkę. Prymitywne toaletki z sypialnianych pokoi przeniosły się do pionierskich, wiktoriańskich łazienek zaopatrzonych w wanny, prysznice, toalety oraz kran z zimną bieżącą wodą. Pionierską firmą, która opracowała i sprzedawała krany dla użytku domowego była spółka Guest&Chrimes. 

W 1856 roku ta sama firma nawiązała kontrakt z początkującym na rynku brytyjskim Niemcem Carlem Wilhelmem Siemensem, który kilka lat wcześniej opatentował w Londynie pierwszy na świecie licznik pomiaru zużycia wody. Po latach pracy nad wprowadzaniem innowacji technologicznych spółka Carla i jego braci Siemens Brothers & Co. stała się gigantem na rynku światowym. 

Zanim jednak ciepła woda popłynęła z domowych kranów, by móc cieszyć się ciepłą kąpielą korzystano z wanien. U ich podstawy lub do ich krańca mocowano małe piecyki gazowe lub węglowe, które podgrzewały wodę do zadawalającej temperatury. 

Ciepła woda w brytyjskim kranie

W 1869 roku brytyjski malarz Benjamin Waddy Maughan opatentował swój niezwykły wynalazek - pierwszy na świecie domowy podgrzewacz wody zwany Gas Geyser. 

Zbudowany z miedzianego cylindra "Geyser" ogrzewał rozdrobnione strumienie wody poprzez gorące gazy wydobywające się z rzędu dysz u podstawy konstrukcji. Z powodu braku przewodu kominowego do odprowadzania spalin wynalazek nie przyjął się do użytku domowego, jednak stał się prekursorem do stworzenia jego unowocześnionych następców. 

Od wynalezienia "Geysera" Brytyjczyków dzieliły już tylko kroki do wprowadzenia obiegowego systemu podgrzewania wody w całym domostwie. 

Najwcześniejszy układ zwany był systemem zbiornikowym i składał się z obwodu rur zasilających i powrotnych łączących kocioł kuchenny ze zbiornikiem ogrzanej wody, który znajdował się w najwyższym punkcie domu - najczęściej na strychu.

Taki układ pozwalał na doprowadzanie ciepłej wody do kilku stanowisk jednocześnie m.in. do wanny czy zlewu w kuchni, pod warunkiem, że woda mogła spływać zgodnie z siłą grawitacji ze zbiornika. Problem pojawiał się w momencie, gdy opróżniony z wody, nieustannie ogrzewany zbiornik stwarzał ryzyko eksplodowania pod wpływem ciśnienia. 

W latach osiemdziesiątym XIX wieku pojawiło się bezpieczne rozwiązanie problemu. Zamiast jednego zbiornika zastosowano dwa połączone ze sobą zasobniki - jeden z wodą ciepłą, drugi z zimną. Ogrzana woda została zabezpieczona umieszczonym powyżej niej zbiornikiem z wodą zimną co zapobiegło sytuacji całkowitego opróżnienia zasobnika. To właśnie ten, choć o wiele bardziej unowocześniony sposób ogrzewania wody jest dziś tak popularny w Wielkiej Brytanii. 

Dwa krany - brytyjski standard

W opracowanym przez Brytyjczyków systemie dostarczania wody, bieżąca woda bezpośrednio prowadzona była rurami ze źródeł wodociągowych jednostronną drogą aż do odkręcenia w domu kranu. 

Podgrzana woda poprowadzona została osobną linią do niezależnych kranów. Tak jak ciepła woda była kosztowną alternatywą w wielu domach, tak i kurek doprowadzający podgrzaną już wodę stał się luksusowym dodatkiem - ta instalacja powstała w momencie, gdy linia z wodą zimną była już standardem. W ten właśnie sposób powstały niezależne od siebie dwa oddzielne krany. 

W 1880 roku Kanadyjczyk Thomas Campbell opatentował konstrukcję, która poprzez połączenie zaworów zimnej i ciepłej wody w jeden kran pozwalała na mieszanie jej, aż do momentu uzyskania zadawalającej temperatury. 

Bateria Campbella szybko zdominowała niemal wszystkie państwa, w których łazienki stały się standardem, oprócz jednego - Wielkiej Brytanii i kilku jej terytoriów zależnych.

Po wielu latach tragicznych doświadczeń z zanieczyszczeniem wód pitnych, ciężkich i owocnych pracach nad ich uzdatnianiem, Brytyjczycy ustanowili rygorystycznie zasady, by chronić źródła wody pitnej, jak i cały system wodociągowy, przed dostępem jakichkolwiek bakterii czy drobnoustrojów z zewnątrz. 

Jedna z takich regulacji określała, że zimna woda od momentu podgrzania jej do określonej temperatury, w której to następuje rozwój bakterii, przestaje być wodą pitną, tak właśnie traktowano wodę ustaną w domowych systemach grzewczych. 

Dodatkowo, trzymany na poddaszu, zbiornik wody mógł zostać zanieczyszczony, umyślnie lub nieumyślnie, poprzez dostanie się do niego niechcianych substancji lub szkodników, a nawet rdzy, gdyż jego konstrukcja była podatna na korozję. 

Gdyby w jakiś sposób tak potraktowana woda dostała się do linii z wodą bieżącą, mogłoby dojść do skażenia całego obszaru, który obejmował wodociąg. Jedną z takich dróg stała się bateria mieszająca ciepłą i zimną wodę. Ciepła woda u wylotu mogła zostać zassana do wody zimnej. Bateria Campbella, jak i cały domowy obieg wody był w owych czasach mniej zaawansowany techniczne niż dziś. 

Dziś ryzyko skażenia wody poprzez baterię mieszającą jest znikome. Jednak w Wielkiej Brytanii sprzedaż kranów oddzielnych dla wody zimnej i ciepłej sięga rzędu 40%, dla baterii mieszającej niespełna 60%. 

Dużą popularnością oddzielne krany cieszą się wśród wielbicieli stylu wiktoriańskiego. Ten tradycyjny, XIX.wieczny brytyjski styl wzbudza duże zainteresowanie, szczególnie w designie mieszkalnym. 

Jednakże wysoki poziom popytu na oddzielne krany jest utrzymywany głównie dzięki mieszkaniom socjalnych. 

Standardy dla tzw. Council Housingu są wyznaczane przez zatrudnianych przez państwo architektów. Montaż tradycyjnych brytyjskich kranów był zawsze ustalony w standardzie i choć dziś powoli przełamuje się tę tendencję, lwia część mieszkań socjalnych jest wyposażona właśnie w owe krany. 

Takie rozwiązanie przejęli także prywatni właściciele nieruchomości, właśnie po to, aby ich mieszkania, choć nie jest to wymagane żadnymi regulacjami prawnymi, wzbudzały zainteresowanie i były postrzegane przez ich najmujących lub kupujących jako utrzymane w pożądanych przez nich brytyjskich standardach. Poza tym rozdzielne krany są opcją o wiele tańszą, zarówno w zakupie jak i montażu. 

Co ciekawe, na brytyjskie krany są nałożone pewne wymogi, a mianowicie - kran z wodą zimną musi zawsze znajdować się z prawej strony, natomiast z wodą ciepłą po lewej. Takie normy stosuje się w celu ułatwienia funkcjonowania osobom niepełnosprawnym i niewidomym, którzy mogą samodzielnie korzystać z takich udogodnień bez obawy o poparzenie rąk lub napicie się wody z nieodpowiedniego kranu. 

To dzięki wielu latom intensywnych prac nad zwalczaniem śmiercionośnych epidemii, nieustannym podwyższaniu standardów życia swoich obywateli, poparcia dla rozwoju nauki i techniki, oraz surowym rygorom bezpieczeństwa, Brytyjczycy z pełnym zaufaniem, dumą i poczuciem bezpieczeństwa mogą cieszyć się piciem bieżącej, zimnej wody z...tradycyjnego, od lat do tego zadania przeznaczonego, oddzielnego kranu.

Spodobał Ci się artykuł? Dołącz do nas na grupie "Ciekawi nas Wielka Brytania" i dowiedz się więcej

W oparciu o:

http://fet.uwe.ac.uk/conweb/house_ages/services/section4.htm

https://www.wsj.com/articles/SB1034808366965148988

https://www.shorthistory.org/ancient-civilizations/ancient-rome/ancient-britannia-under-the-roman-rule-and-development-of-londinium/

https://waterheaters.com/history-of-hot-water-heaters/

http://www.bbc.co.uk/nottingham/content/articles/2009/07/07/thomas_hawksley_feature.shtml

https://en.m.wikipedia.org/wiki/History_of_water_supply_and_sanitation#:~:text=The%20first%20civic%20system%20of,was%20common%20for%20several%20centuries.&text=It%20was%20in%20the%2018th,water%20supply%20networks%20in%20London.

http://www.papplewickpumpingstation.org.uk/nottinghams-water-supply.html

https://www.awt.org/resources/seed-program/water-careers/water-treatment-in-history/

https://www.google.com/amp/s/www.bbc.co.uk/news/uk-england-42948046.amp

https://www.historic-uk.com/HistoryUK/HistoryofBritain/Londons-Great-Stink/

https://www.historic-uk.com/HistoryMagazine/DestinationsUK/Londons-First-Drinking-Fountain/

https://www.greenspec.co.uk/building-design/retrofit-gas-heating/

https://www.google.com/amp/s/brightside.me/wonder-curiosities/3-reasons-why-people-in-the-uk-have-2-taps-326760/amp/

https://www.gracesguide.co.uk/William_Siemens

https://piperepair.co.uk/2020/12/09/water-supply-in-the-uk-5-facts-about-our-water-and-the-network-behind-it/

https://www.gracesguide.co.uk/Guest_and_Chrimes

https://cascadewater.co.uk/2020/08/06/why-do-some-areas-in-the-uk-have-hard-water/

https://www.google.com/amp/s/www.statista.com/chart/amp/19591/average-consumption-of-tap-water-per-person-in-the-eu/

https://fet.uwe.ac.uk/conweb/house_ages/services/section2.htm

https://www.dailymail.co.uk/news/article-8065561/Photos-Victorians-work-140-years-ago-building-Londons-water-network.html