Dlaczego Brytyjczycy celebrują Dzień Matki w czwartą niedzielę postu - historia święta

Z cyklu ➤ Brytyjskie Święta, Tradycje, Zwyczaje  

Dzień Matki świętuje się na całym świecie w  dość zbliżony sposób. W wybrany dzień roku dzieci - zarówno te małe, jak i te dorosłe - odwiedzają swoje matki z życzeniami, kwiatami i drobnymi upominkami, aby podziękować im za trud włożony w opiekę i wychowanie swych pociech.

W zachodnim świecie znamy je jako stosunkowo młode i skomercjalizowane święto i mało kto zdaje sobie sprawę z tego, że ma ono swoją genezę w chrześcijańskim średniowieczu. Mało kto zastanawia się także nad tym, dlaczego Dzień Matki w Wielkiej Brytanii jest świętowany w czwartą niedzielę postu, a w większości krajów zachodniego świata wypada w maju.

Mothering Day - Dzień Macierzyński

Mothering Day lub Mothering Sunday - tak w religii chrześcijańskiej nazywamy czwartą niedzielę Wielkiego Postu przed Wielkanocą. W niedzielę tą Brytyjczycy obchodzą święto doskonale wszystkim znane jako Dzień Matki. Nie bez powodu nazwy te pokrywają się ze sobą, bowiem Dzień Matki, jaki znamy dziś, ma swoje źródło właśnie w tym religijnym dniu.

W szesnastowiecznej Anglii Mothering Sunday, nazywany również Niedzielą Odkupienia, obchodzony był bardzo religijnie i wbrew skojarzeniom nie czczono w tym dniu matki jako rodzicielki, a matkę jako kościół. 

Kościołem-Matką był nazywany kościół, w którym parafianin przyjmował swoje najważniejsze życiowe sakramenty tj. chrzest lub małżeństwo. Traktowana tak była również katedra, jako Matka Wszystkich Kościołów lub przewodni kościół w okolicy - Kościół Parafialny. 

W Niedzielę Odkupienia wierni udawali się na pielgrzymkę do swych matczynych kościołów na mszę Laetare, na której czytane były wybrane fragmenty biblijne odnoszące się do matek i macierzyństwa. 

Po nabożeństwie przydzielany był odpust na resztę dnia - parafianie mogli w ten czas, choć na jeden dzień, odetchnąć od postu przy suto zastawionych stołach. 

Tradycją stało się wypiekanie ciasta Simnel Cake. Podobne do bożonarodzeniowego wypieku Christmas Pudding, lecz nieco lżejsze ciasto z rodzynkami, przekładane było warstwą marcepanową. Na czubku układano 11 marcepanowych kulek, które symbolizowały wszystkich apostołów z wyłączeniem Judasza. 

Z biegiem lat święto zaczęło przybierać nieco inną formę. W osiemnastowiecznej Anglii powszechna była służba dziecięca w bogatych domach. W Mothering Sunday możni czuli się zobowiązani do udzielania odpustu swoim małym podwładnym (którzy nierzadko pracowali z dala od swoich domów i rodziny) i przyznania im w ten dzień, jedynego w całym roku, dnia wolnego od służby. 

Szczęśliwe dzieci, ciesząc się bardziej na spotkanie ze swoimi matkami, niż wizytą w kościele, zrywały po drodze do domu kwiaty polne, aby wręczyć je swoim rodzicielkom po długiej podróży. Mothering Sunday przybrał postać święta rodzinnego, w którym matki jednoczą się ze swoimi dziećmi po długim rozstaniu. 

Wiktoriański obraz przedstawiający dzieci, które czekają przed pokojem swojej matki z życzeniami z okazji jej święta. Chłopiec z wierszem lub przemową, starsza dziewczynka z ciastem i młodsza z bukietem czterolistnej koniczyny

Constance i Anna - Matki Dnia Matki 

Dzień Matki w Anglii 

Na początku dwudziestego wieku Constance Penswick Smith - religijna córka pastora, zniesmaczona zanikaniem kościoła w tradycji Mothering Sunday, postanowiła przypomnieć anglikanom o prawdziwym znaczeniu tego święta. Zdobyła zainteresowanie ludzi, przedstawiając postać Matki przy użyciu różnych metafor. 

Smith wydała kilka książek. W jednej z nich The Revival of Mothering Sunday z 1920 roku przedstawiła 4 aspekty macierzyństwa:

- Kościół - Nasza Matka

- Matka Jezusa

- Matki Ziemskich Domów

- Dary Matki Ziemi

Constance Penswick Smith przypomniała Brytyjczykom o zapomnianym przez nich Mothering Sunday. Szczególny wpływ wywarła na matki, które straciły swych synów w I Wojnie Światowej. Kobiety potrzebowały duchowego wsparcia i święta, z jakim mogłyby się utożsamić. 

Święto znów odżyło w Wielkiej Brytanii, jednak większy wpływ na sposób, w jakim zaczęto je celebrować nie wywarła pobożna Angielka, lecz inna, również zawzięta aktywistka - pochodząca ze Stanów Zjednoczonych Anna Jarvis.

Dzień Matki w Stanach Zjednoczonych 

Ann Reeves Jarvis była Amerykanką pochodzącą z Wirginii i aktywistką działającą na rzecz pokoju. W 1858 roku będąc w ciąży ze swoim już szóstym dzieckiem, założyła pierwszy w Ameryce ośrodek edukacyjny Mothers' Day Work Club, w którym uświadamiała kobiety w tym, jak dbanie o higienę korzystnie wpływa na zdrowie i życie zarówno matki, jak i dziecka.

Kilka lat później, gdy wybuchła Wojna Secesyjna, stan Wirginia został podzielony pomiędzy dwie walczące ze sobą strony - Północ i Południe. Ann, przeciwna wojnie, w której mieszkańcy jej ojczystego stanu są zmuszeni walczyć przeciwko sobie, zorganizowała w swoim klubie kampanię przeciwko podziałowi Ameryki. Razem z innymi aktywistkami utworzyły ośrodek sanitarny, w którym opiekowały się rannymi żołnierzami - zarówno tymi, którzy walczyli dla Unii, jak i dla tych, którzy stali po stronie Konfederacji. Jarvis i jej przyjaciółki pomagały też matkom rannych i zabitych ofiar poprzez wsparcie psychicznie i duchowe. 

Po wojnie w 1868 roku Ann zorganizowała święto na rzecz pokoju Mothers' Friendship Day - Dzień Matczynej Przyjaźni, w którym zaproszeni zostali żołnierze i ich matki z całej Wirginii w celu zjednoczenia się w przyjaźni i pokoju.

Po śmierci Ann w 1905 roku jej córka Anna Jarvis postanowiła uczcić dokonania swojej matki. W 1908 roku zorganizowała memoriał - Mother's Day na cześć dokonań jej rodzicielki w walce o pokój, solidarność i zjednoczenie. 

Zaproszone zostały matki poległych żołnierzy. W wydarzeniu, które było zarazem nabożeństwem, Anna nie mogła wziąć udziału osobiście, lecz w dowód wdzięczności wysłała 500 białych goździków. 

Kwiaty nie zostały wybrane przypadkowo. Biały kolor symbolizuje czystość, natomiast sam kwiat goździka - jak mówiła Anna - gdy umiera, nigdy nie traci swych płatków, lecz zamyka się ciasno w martwy pąk. Symbolizuje tym serce matki, które nigdy nie traci miłości do dziecka, lecz umiera wraz z nią.

W 1914 roku prezydent Woodrow Wilson ustanowił dla Ameryki oficjalny Dzień Matki - Mother's Day nadając mu datę śmierci Ann Reeves Jarvis - drugiej niedzieli maja.

Święto szybko zdobyło popularność - kwiaciarnie, sklepy z upominkami i kartkami okolicznościowymi pękały w szwach. Dzień Matki przybrał charakter zabawy w kupowanie prezentów. Anna zaprotestowała przeciwko świętu o które walczyła. Pragnęła, aby ten dzień ludzie przeżywali w sposób duchowy, na rozpamiętywaniu i sentymentach. 

Po drugiej stronie Atlantyku, w Anglii, amerykański Mother's Day podbił serca Brytyjczyków, ku niezadowoleniu Constance Penswick Smith, której idea tego święta sięgała sfery religijnej i - podobnie jak u jej przyjaciółki zza oceanu - duchowej. 

Obie bohaterki do końca życia walczyły z komercjalizacją święta, które spopularyzowały. Obie zmarły jako niespełnione, niezamężne i bezdzietne aktywistki, założycielki święta jakie znamy dziś pod nazwą - Dzień Matki. 

Anna Jarvis i Constance Penswick Smith - Matki Dnia Matki 

Dzień Matki na świecie 

Obecnie Dzień Matki obchodzony jest niemal na całym świecie. Do większości krajów przybył jako pomysł z Ameryki, w niektórych był obchodzony już wcześniej jako Mothering Sunday, a w jeszcze innych zupełnie różni się od święta jakie spopularyzował świat zachodni. 

W Polsce pierwszym miastem jaki zainicjował Dzień Matki był Kraków w 1914 roku. Tak jak w większości państw, które pomysł na celebrowanie tego dnia zaczerpnęły z Ameryki, Dzień Matki jest świętowany w maju. 

W Rosji obchodzi się Dzień Kobiet 8 marca, mimo że w listopadzie wpada jeden dzień, który jest uchwalony jako Dzień Matki, święto to nie cieszy się aż taką popularnością jak jego marcowy odpowiednik .

Kaje Europy Wschodniej celebrują zarówno Dzień Kobiet jak i Dzień Matki, który przyjęły z Ameryki po obaleniu rządów komunistycznych. 

Kaje arabskie z Dniem Matki utożsamiają pierwszy dzień wiosny 21 marca.

W Tajlandii Dzień Matki przypada 12 sierpnia i jest dniem urodzin królowej Sirikit. Został ustanowiony w 1980 roku w celu podwyższenia rangi monarchii w kraju. 

Na Tajwanie w drugą niedzielę maja świętuje się urodziny Buddy przez co, ze względu na zbieżność dat, Dzień Matki został w tym kraju ciepło przyjęty. 

W Nepalu niezwykle upamiętnia się zmarłe matki poprzez święto zwane Mata Tirtha Aunsi. Przypada cyklicznie, między kwietniem a majem, zgodnie z fazami księżyca. W ten niezwykły czas Nepalczycy udają się na pielgrzymkę nad dwa stawy do doliny Katmandu. Wedle wierzeń w jednym ze stawów - w ostatni dzień ciemnych dwóch tygodni, między pełnią a nowiem - każdemu, kto spojrzy w taflę wody ukarze się twarz zmarłej matki. 

W Izraelu Dzień Matki obchodzi się w dzień śmierci Henrietty Szold, która dzięki swojej organizacji Youth Aliyah uratowała przed śmiercią tysiące dzieci z nazistowskich Niemiec. Utytułowana przez naród żydowski "Matką Ocalałych" jej postać jest obecnie wspominana na lekcjach w szkołach w dzień jej śmierci 13 lutego. 

Indiańskie ludy z Ameryki Południowej czczą Boginię Matkę - Pachamama, znaną już od czasów starożytnych Azteków. Pachamama jest wszechbytem, jest ponad ziemią, niebem i słońcem. Indianie modlą się do niej i stosują mnóstwo obrządków, aby jej nie zdenerwować. Wierzą, że rozgniewana Pachamama przynosi kataklizmy np. trzęsienia ziemi. Dla Indian matką jest właśnie natura. 

Matkę celebrują niemal wszyscy, choć ma różne oblicza. Dla niektórych Matka może być rodzicielką lub osobą, od której możemy doświadczyć matczynych uczuć np. babcia. W wielu krajach ma postać polityczną, jak królowa lub patriotyczną, jako kraj ojczysty. Może być utożsamiana religijnie, pod postacią Matczynego Kościoła lub Matki Maryji. Często ma też postać metafizyczną, jak dom lub pewne miejsce, które darzymy uczuciem. Matką jest też natura i wszystko, co nas otacza. 

Dzień Matki jest właśnie tym jednym dniem w roku, który przypomina nam, jaką rolę w naszym życiu odgrywa Matka - niezależnie od tego, z jaką postacią ją utożsamiamy. 

W oparciu o:

www.yesterday.uktv.co.uk

www.nationalgeographic.com

www.history.com

www.churchofengland.org

www.wikipedia.org